FACEBOOK, SÂN CHƠI VÀ CẠM BẪY

          Sau cả thập kỷ chê bai, dè bỉu và dùng những biện pháp che chắn thô bạo ở một số quốc gia hẹp hòi, thiển cận, thế giới mạng xã hội vẫn phát triển như thể hiệu ứng hạt nhân, ngày một lan tỏa, thẩm thấu, bộc lộ, phơi bày toàn cảnh đời sống ở cõi người : Chân, Thiện, Mỹ, Sân, Si, Lạc, Tục...

       

 

Số 1 thế giới

        Khi chưa có công nghệ truyền thông, con người thể hiện nhu cầu liên kết, chia sẻ, tranh luận, thể hiện mình qua...đường miệng. Buôn chuyện, tám, mách lẻo, đưa đẩy, tâm sự..., là nhu cầu đời thường của con người khi ở nhà, đang trên đường, lúc ngoài chợ. Kinh Thánh nói rằng “Cả miệng cũng phải được mở rộng để ăn và chúc tụng, ngợi khen...”.

          Mạng xã hội hay mạng ảo (Social net work) có tính năng chat, e-mail, phim ảnh, voice chát, chia sẻ file, blog..., mục đích để mọi người trên hành tinh vượt mọi không gian cách trở, kết nối với nhau qua email hoặc screen name, với thời gian nhanh nhất.

          Mạng xã hội xuất hiện từ năm 1995 và trở thành trào lưu từ năm 2002. Hiện có hàng trăm mạng xã hội hoạt động. Bắc Mỹ và Tây Âu có Myspace, Facebook. Nam Mỹ có Orkut, Hi5. Châu Á có Friendster, Mixi...

          Ra đời từ 2006, với nhiều tính năng vượt trội, Facebook đánh dấu bước ngoặt bởi hệ thống mạng trực tuyến với lập trình facebook platform mang lại nhiều tiện ích mới. Bình quân mỗi cư dân mạng mỗi ngày dành 19 phút lướt trên Facebook. Số cư dân mạng Facebook hiện là 1,2 tỷ, bỏ xa Windows Live Space (120 triệu), Twitter (100 triệu).

Đầu năm 2014, nhằm đáp ứng nhu cầu của những người còn sử dụng máy tính “cổ điển”, Facebook khôi phục giao diện 2007, “chiếc áo” tuy cũ, đơn giản nhưng vẫn tiện dụng, được cư dân mạng hoan nghênh. Trước vấn nạn khoe ảnh “nóng”, ảnh sex, link sex và tình trạng mồi chài like (thích), câu commen (bình luận), lôi kéo share (chia sẻ) Facebook đã có biện pháp kịp thời : Xóa tài khoản của những thành viên chuyên post nội dung khiêu dâm, giảm tần suất trên News Feeed của những thành viên có máu lăng-xê đồng bóng...

Doanh thu của Facebook liên tục phát triển. Quí I năm 2014, Facebook đạt doanh thu 2,3 tỷ USD từ quảng cáo, tăng 82% so với cùng kỳ năm trước. Ông chủ mạng xã hội này là Mark Zuckerberg, mới 30 tuổi, hiện là tỷ phú đứng thứ 16 thế giới, với số tài sản 33,3 tỷ USD. Riêng ngày 23 tháng 7 năm 2014, Mark Zuckerberg đã kiếm được 1,6 tỷ USD nhờ cổ phiếu của Facebook tăng kỷ lục. Theo nhận định của các chuyên gia kinh tế hàng đầu thế giới, tỷ phú Mark Zuckerberg trong tương lai sẽ vượt tỷ phú Bill Gates để chiếm ngôi vị người giàu nhất thế giới.

Con dao hai lưỡi ?

Gọi mạng xã hội nói chung và Facebook nói riêng là “con dao hai lưỡi”, là không công bằng, vì lợi ích của nó lớn hơn rất nhiều so với phần độc hại. Nhưng thông thường, ngư phủ quen đánh bắt ven bờ thường rất ngại thử thách xông pha nơi biển lớn, cái đầu mãi nông cạn, nên chỉ chài lưới được tôm cá nhỏ.

Xã hội càng hiện đại, công nghệ càng tiên tiến thì con người càng cô đơn. Có lẽ cô đơn là cái mà tiền bạc, danh vọng, bản lĩnh dù lớn bao nhiêu cũng không cứu rỗi được. Cô đơn như những chiếc lá mùa thu rơi rụng lãng đãng, bất ngờ, lặng lẽ, để rồi một lúc nào đó chỉ còn lại trơ vơ, khẳng khiu cành cội.

Chiều cuối tuần trống vắng, đêm trăng khuyết, tinh sương trong veo..., hay khoảnh khắc thất vọng về tình cảm gia đình, mối quan hệ bạn bè..., hoặc những rung động tình đầu, niềm vui nghề nghiệp và cả những băn khoăn, yêu, ghét, giận dữ vu vơ..., con người đều muốn chia sẻ, nhưng lại muốn chia sẻ gián tiếp, tế nhị, bằng nhiều hình thức khác nhau. Lễ tình nhân, lễ giáng sinh, ngày quốc tế phụ nữ..., là những dịp “sổ lông cất cánh” của tình bạn, tình yêu, tình mẫu tử. Đôi khi một bản nhạc, một hình ảnh, một biểu tượng, một lời tâm sự..., được “thả”, được thấy, được thoại trong không gian bao la của cõi ảo “phây” cũng làm nguôi ngoai hoặc thăng hoa cho mỗi thân phận, mỗi cuộc đời, cải thiện chất lượng sống và chỉ số hạnh phúc.

Ý tưởng, kiến thức, trải nghiệm, thông tin..., trên Facebook tuy còn là mớ hỗn độn, lẫn nhiều tạp chất, nhưng lại có những “món” nóng hổi, nguyên chất, khách quan..., với nhiều lứa tuổi, thành phần, đẳng cấp trong xã hội. Cơ quan cảnh sát điều tra, thông qua video clip trên mạng tìm ra các vụ hiếp dâm, cướp giật, ẩu đả... Người bệnh lướt web thấy bài thuốc nam có cây cà gai leo chữa bệnh xơ gan, lá đu đủ đực hay nước mãng cầu xiêm chữa ung thư...Người có nhu cầu phượt, du lịch, thăm thú cảnh quan thiên nhiên mà túi tiền eo hẹp, cũng thỏa mãn phần nào qua những hình ảnh cảnh quan trên mạng.

Gần đây, trên Facebook thơ tình nở rộ như hoa cỏ mùa xuân. Người muốn quảng bá, phát hành thơ tình không phải thông qua nhà xuất bản, không tốn tiền in ấn.

                                                           Bạn đọc yêu thơ được đọc thơ tình miễn phí còn “nóng hôi hổi vừa thổi vừa ăn”. Thơ tình mạng đang “cuốn theo chiều gió” rất nhiều cư dân và làm phong phú sắc màu mỹ cảm của họ. Đương nhiên, chất lượng thơ tình trên Facebook dưới góc độ văn chương thì còn phải bàn, nhưng số lượng cư dân mạng like vào mục này mỗi ngày mỗi nhiều. Đã gọi là mạng xã hội thì từ nem rồng chả phượng đến rau muống luộc đều có quyền thể hiện giá trị phẩm cấp của mình. Nếu sâu sắc một chút, các nhà xã hội học cũng có thể phát hiện ra những điểm G thú vị trong đời sống tâm hồn của con người hiện đại thông qua mạng xã hội.

Mạng xã hội còn là một thị trường toàn cầu sôi động, tự hòa nhập mà không cần phải đàm phán, ký kết nhiêu khê, không cần phải trụ sở giao dịch, cửa hàng giới thiệu sản phẩm, thời gian tiếp thị. Từ áo, quần, hoa cảnh, máy ảnh, đến ô tô, nhà cửa, vé máy bay, tàu hỏa ...đều được tung lên mạng để tìm kiếm khách hàng.

Ngoài việc bán hàng, người ta còn kiếm tiền trên Facebook bằng các dịch vụ chăm sóc trang, cung cấp dịch vụ hỗ trợ, bán fapage, cho thuê trạng thái...Năm 2013, trò chơi Flappi Brid của chàng trai trẻ Hà Đông gây nên cơn sốt mạng, trong thời gian rất ngắn đã đem lại một khoản thu nhập không tưởng cho chủ nhân của nó. Có lẽ, một ngày nào đó đồng tiền ảo Bitcoin sẽ chiếm vị thế toàn cầu, thúc đẩy thế giới tiến tới cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 3.

Những hệ lụy

Thói quen cấm đoán tùy tiện của một số thể chế quốc gia, một phần là xuất phát từ sự lười nhác, vô cảm và năng lực yếu kém của bộ máy công chức. Ngay thuốc chữa bệnh nếu lạm dụng cũng gây nguy cơ phát sinh một thứ bệnh khác thì bất kỳ món ăn tinh thần, vật chất nào dù ngon, bổ, dù thần thánh cao xa, cũng song song tồn tại một tỷ lệ gây hại nhất định. Mạng xã hội cũng vậy.

Tình trạng trẻ em chìm đắm vào thế giới ảo là một vấn nạn nghiêm trọng, cần được gia đình, nhà trường, xã hội quan tâm tháo gỡ. Khi trẻ em bị rơi tự do vào cuộc sống ảo thì cánh cửa của cuộc sống thực sẽ dần bị khép lại. Không chỉ trẻ em, mà ngay cả người lớn nếu sa đà quá mức trên mạng xã hội sẽ dẫn đến rối loạn về sức khỏe tinh thần và sức khỏe thể chất, ảnh hưởng đến bản thân, gia đình và xã hội. Hiện ở Trung Quốc đã phải thành lập 125 Trung tâm cai nghiện, điều trị cho những người lâm bệnh vì lạm dụng thế giới ảo.

Không ít người đã lợi dụng mạng xã hội để khoe da thịt, đánh bóng bản thân, tung tin thất thiệt, xâm hại danh dự đồng loại...Và cũng không ít người trở thành con nghiện các trò chơi candy crush, farmville, mafia, wars...Có người “nhàn vi cư bất thiện”, suốt ngày cập nhật lên mạng gây khó chịu cho cộng đồng...Gần đây còn có hiện tượng tạo tài khoản giả danh những người có tên tuổi như Mai Phương Thúy, Diễm Hương, Lại Văn Sâm để bẫy like...

Để tránh những hậu quả đáng tiếc, những người tham gia vào cộng đồng mạng nên tránh chia sẻ công khai những điều sau : Tài sản, chuyện cơ quan, ngày tháng năm sinh, địa chỉ chỗ ở, số điện thoại, mối quan hệ tình cảm... Và cũng không nên khai thác, săm soi những bí mật riêng tư của những thành viên khác.

Nhiều kẻ tỏ ra cao đạo cho rằng thế giới mạng nói chung và Facebook nói riêng là cộng đồng của những người bình dân. Nếu họ xuất hiện ở đó thì tổn thương hình ảnh, đầy rẫy rủi ro với bản thân, như thể  cành vàng lá ngọc mà lại vào ở xóm Liều Thanh Nhàn - Hà Nội vậy. Đó là ngộ nhận là triệu chứng của bệnh tự kỷ.

Rất nhiều nguyên thủ, chính khách, doanh nhân, ngôi sao nổi tiếng thế giới, thường xuyên xuất hiện trên mạng xã hội. Đầu năm nay, phó thủ tướng Việt Nam Vũ Đức Đam, qua Facebook mới rõ tình hình bệnh sởi trẻ em ở bệnh viện nhi trung ương mà kịp thời chỉ đạo khắc phục. Cũng qua mạng xã hội, cơ quan tình báo Ukraine đã thu thập được những chứng cứ quan trọng về việc phiến quân miền Đông nước này dính líu đến vụ máy bay MH17 bị bắn hạ làm chết 298 người, ngày 17 tháng 7 năm 2014.

Sự kiện giàn khoan HD 981 của Trung Quốc xâm phạm lãnh hải Việt Nam cũng gây ra làn sóng phản đối sôi sục trên mạng xã hội bằng những hình ảnh, những chia sẻ sống động, nóng bỏng, biểu hiện lòng yêu nước của dân tộc ta, góp phần định hướng cho dư luận thế giới.

Nguyên thủ tướng Thái Lan Yingluck Shinawatra, ngày 2 tháng 6 năm 2014, cũng thông qua Facebook để “cảm ơn đồng bào” và bày tỏ thái độ “ủng hộ tinh thần cho người Thái”. Sau khi cùng Atletico Madrid giành chức vô định Tây Ban Nha mùa bóng 2013 – 2014, huấn luyện viên Simeone tổ chức hẳn một cuộc họp báo để công bố sự kiện gia nhập Twitter và Facebook của mình... Điều đó chứng tỏ, mạng xã hội nói chung và Facebook nói riêng, đâu phải là sân chơi hạng hai?

SÀI GÒN 2014 

Ngô Quốc Túy