Trong khi các bộ, ngành, địa phương đặc biệt quan tâm đến việc lập dự án bảo tồn, bảo tàng, cổ động tuyên truyền, vận động UNESCO công nhận di sản văn hóa thì lại sao nhãng đến loại di sản văn hóa đặc biệt của dân tộc, của quốc gia, đó là di sản con người. Người Việt Nam chúng ta hiện nay đang nguy cơ lây nhiễm các hội chứng cực kỳ nguy hiểm. Nếu không “duy tu, bảo dưỡng” kịp thời thì những thế hệ tiếp theo sẽ phải thừa hưởng nỗi buồn di sản.
Trước hết là hội chứng dối trá. Công chức sai hẹn với dân. Học trò quanh co trước thầy. Con cái phỉnh phờ cha mẹ. Anh em, vợ chồng, đồng nghiệp lường gạt lẫn nhau. Rồi bằng giả, học giả, hồ sơ chứng từ giả, tâm linh giả...Hình như dối trá đã trở thành mốt kỹ năng sống cho không ít người Việt đương thời.
Thứ hai là hội chứng vô liêm sỉ, nói cách khác là không biết tự trọng. Khi mà con người không còn tự trọng sẽ không biết xấu hổ, không biết xấu hổ sẽ tùy tiện làm mọi việc xấu. Tham nhũng, hối lộ, chạy chức chạy quyền, hàng giả, hàng nhái, buôn thần, bán thánh, ăn nói tục tĩu, hành vi thô lậu..., đang diễn ra gần như công khai, là nỗi ám ảnh, đau xót cho những người tử tế .
Một trong những tật xấu của người Việt đang nảy nở theo cấp số nhân là thói ăn cắp vặt. Ăn cắp vặt thời gian ở công sở (làm trễ, về sớm,vừa làm vừa chơi...). Ăn cắp vặt lẫn nhau. Ăn cắp vặt ở công ty, xí nghiệp, siêu thị... Thói ăn cắp vặt đang làm xấu đi hình ảnh của người Việt trước bạn bè quốc tế. Tế nhị như người Nhật, họ cũng phải trương những dòng chữ cảnh báo bằng tiếng Việt ở những nơi “nhạy cảm” : “Ăn cắp vặt là phạm tội. Có thể tù dưới 10 năm. Came ra đang hoạt động...”. Thế mà vẫn xảy ra những vụ việc, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thể diện quốc gia. Ở Anh, Đức, Singapor, Nhật..., đã có những người Việt ăn cắp trong siêu thị, bị bắt quả tang. Mới đây, Nhật Bản lại phát hiện một tiếp viên hàng không của Vietnam Airlines, tham gia đường dây tiêu thụ hàng mỹ phẩm ăn cắp ở các siêu thị trên nước Nhật. Theo phát ngôn của cơ quan cảnh sát quốc gia Nhật, được báo Sankel đăng tải ngày 22 tháng 2 năm 2014 thì trong tổng số các vụ ăn cắp vặt ở nước này có 40% là người Việt Nam. Số vụ người Việt ăn cắp vặt ở Nhật năm 1998 có 247 vụ, năm 2012 tăng lên 999 vụ.
Chúng ta nghĩ gì khi thấy những tấm biển bằng tiếng Việt treo trước các quán ăn mà khách du lịch người Việt tham quan Băng Kốc thường lui tới “Xin vui lòng ăn bao nhiêu, lấy bấy nhiêu. Ăn không hết bị phạt từ 200 đến 500 bath”.
Còn rất nhiều hội chứng khác như hành xử bạo lực, a dua, lãng phí, nghiện ngập..., làm tổn thương đến tình cảm gia đình, họ mạc, cộng đồng, phương hại đến giá trị sống của cả một quốc gia.
“Học thầy không tày học bạn”. Những ai có dịp tham quan, học tập, làm việc ở Nhật Bản thì có lẽ không khỏi ngạc nhiên khi đem so sánh hành vi, thói quen của người nước mình và người nước bạn. Những đường phố chính ở Nhật Bản thường kín mít xe hơi, nhưng rất ít tiếng còi xe. Nếu đi taxi, bạn sẽ được bác tài chọn đường ngắn nhất để đưa bạn đến bến xe buýt, bến tàu điện ngầm gần nhất, giúp bạn di chuyển nhanh, tiết kiệm tối đa thời gian và tiền bạc. Chủ nhân các ngôi nhà vườn ở ngoại ô có thể tiêu thụ sản phẩm tăng gia mà không cần phải nghỉ việc ở công sở để đem đi bán. Chẳng hạn, nếu rau, gà, trứng ăn không hết, người ta ghi giá mỗi con gà, mỗi bó rau...Người qua lại nếu muốn mua, tự lấy hàng, tự tính tiền rồi bỏ tiền vào thùng đặt cạnh đó. Ở Nhật Bản, làm “sếp” to, nhỏ cũng như mọi nghề nghiệp khác, bình đẳng như nhau trong gia đình, ngoài xã hội, trước pháp luật...
Những giá trị di sản con người của Nhật Bản được thế giới ngưỡng mộ là tư tưởng võ sĩ đạo, là sự trung thành với đất nước, là tinh thần lao động cần cù sáng tạo, là bản lĩnh trước hiểm nguy, là lòng tự trọng, tự tin và ứng xử nhân văn. Câu chuyện về viên sĩ quan Hiroo Onoda cùng hai đồng đội kẹt lại trong rừng rậm trên đảo Luzon của Philippines từ cuộc chiến tranh Thái bình dương năm 1944, vẫn kiên trì bám trụ, thực thi nhiệm vụ, chưa tin chiến tranh đã kết thúc vì chưa nhận được lệnh rút lui của cấp trên, tưởng như chỉ có trong tiểu thuyết. Mãi đến năm 1974, người chỉ huy trực tiếp của viên sỹ quan này, bay từ Nhật tới, dùng loa trên trực thăng truyền đi mệnh lệnh thì Hiroo Onoda mới hạ vũ khí. Đích thân Nhật Hoàng đã tham dự lễ trao nộp thanh kiếm samurai của Hiroo Onoda theo đúng nghi thức nhà binh của quân đội Nhật.
Còn rất nhiều câu chuyện về phẩm của người Nhật mà nhiều người chưa có dịp chứng kiến, lắng nghe, chiêm nghiệm. Nhưng những sự kiện lịch sử nổi bật thời hiện đại hơn nửa thế kỷ qua thì ai cũng biết : Đất nước “mặt trời mọc” luôn tự mình đứng dậy sau các cuộc tàn phá ghê rợn của bom nguyên tử, của sóng thần, núi lửa, trở thành một trong những quốc gia hùng mạnh về kinh tế, văn hóa, giáo dục. Ngày nay, người Nhật Bản không chỉ thuyết phục cả nhân loại qua các sản phẩm xuất khẩu có độ tin cậy hàng đầu thế giới, mà con người Nhật Bản tới quốc gia nào cũng được ngưỡng mộ, tôn trọng, bởi văn hóa ứng xử của họ. Đó là di sản văn hóa quí giá nhất của một dân tộc, một quốc gia.
Đương nhiên, ở đâu có con người là có những vấn nạn xã hội, kể cả Nhật Bản, Mỹ, Pháp, Anh, Thụy Điển, Đan Mạch... Vấn đề ở chỗ, tỷ lệ giữa cái thiện và cái ác, cái đẹp và cái xấu là bao nhiêu so với dân số của quốc gia ấy. Chưa thể thống kê trong số 90 triệu di sản con người Việt Nam hiện hữu, có bao nhiêu triệu di sản đã bị chắp vá, biến thái, hư hỏng, hoang phế. Nhưng chắc chắn rằng xu hướng cái ác, cái xấu đang chiếm ưu thế trong xã hội chúng ta.
Phong trào Đông Du cách nay gần 100 năm của các chí sỹ yêu nước như Phan Bội Châu, Tăng Bạt Hổ, Lương Ngọc Quyến..., vẫn còn là bài học cảnh tỉnh cho những người lãnh đạo đất nước cần có hành động kịp thời để chấn hưng văn hóa, chấn hưng đất nước.
Ngô Quốc Túy
(Trích: Buồn vui di sản)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét